To do or not to do

In 2009 startte de Zweedse Navid Modiri het blog 365 Things you can do. Op het blog stond elke dag iets nieuws om te doen en het was een daverend succes. Heel Zweden leerde breien, boomhutten bouwen, gedichten schrijven en de daklozen kwamen op een gegeven moment om in de koffie. Na het Zweedse blog verspreidde het zich over andere landen. Wat is dat toch met dit soort lijstjes en boeken dat mensen zo aantrekt? Heeft iedereen het nog niet druk genoeg tegenwoordig? Toch moet ik zeggen dat het ook mij aantrekt, gewoon elke dag iets heel anders te doen dan je ooit hebt gedaan. Uiteindelijk komt het er nooit van en belanden de boeken over dit soort onderwerpen nauwelijks gelezen onderin de boekenkast, ik heb namelijk niet eens tijd om de dingen te doen die ik nu al wil doen op een dag.

Opvallend aan het blog van Navid Modiri is dat op 22 december 2010 de Zweedse sekte The River al wordt genoemd. Pastoor Leo heeft een huis van iemand geconfisqueerd en het blog roept op hem massaal protestkaarten te sturen.  Deze gevaarlijke sekte is nu weer in het nieuws doordat ouders er een meisje van veertien hebben mishandeld onder de noemer exorcisme. Het kind werd in brand gestoken om haar te verlossen van boze geesten. Deze mishandelingen begonnen al in 2004 en worden gelinkt aan de controversiële praktijken van de congregatie The River in het Zweedse Boras. Zoals wel vaker met to do lijstjes, hebben de protestkaarten weinig effect gehad en bloeit de sekte als nooit tevoren. Hopelijk heeft het sturen van de kaarten het leven van andere mensen wel veranderd. Moraal van dit verhaal; wat je ook gaat doen, sluit je in ieder geval nooit aan bij een sekte.

Bali: Tanah Lot

Het is het jaar1546 als de hindoe priester Nirartha op Bali arriveert. Hij transformeert de Balinese religie en begint als een bezetene tempels te bouwen. Pura Tanah Lot is er hier een van.
Het is het jaar 2012  en Pura Tanah Lot wordt overspoeld door toeristen. Zelfs mensen die verder geen excursies doen, willen toch op zijn minst toch deze watertempel zien. Gewaarschuwd voor deze ontheiligende taferelen, besloten wij de tempel niet bij eb te bezoeken, maar bij vloed. Je kunt dan niet dichtbij de tempel komen, maar aangezien je hier toch niet in mag, is dit rustige moment toch veruit te verkiezen. Toch is het tempelcomplex ook bij eb helemaal niet rustig. Het lijkt alsof je niet op Bali geweest bent als je hier geen foto's gemaakt hebt.

De zee is erg wild rond Tanah Lot, en het is dan ook verbazingwekkend dat het geheel in al die jaren nog niet is weggespoeld. Het blijkt dat dit geen religieus wonder betreft; een derde van de rotsen die je ziet zijn gewoon nep. Voor de religieuze inwoners van Bali is de tempel echter helemaal niet nep, het is een van de belangrijkste tempels. Het zint ze dan ook niets dat hier zoveel toeristen rondlopen. Waarschijnlijk is dat ook de reden dat ze het fabeltje de wereld in hebben geholpen dat als je de tempel bezoekt met een partner voordat je getrouwd bent, de relatie zeker eindigt. En uiteindelijk is dat natuurlijk een waarheid als een koe, al zou het maar zijn omdat je nu eenmaal samen geen tweehonderd wordt.

ING: Is Niet Grappig

De laatste tijd heeft de ING ontzettend veel storingen. Bijna iedere dag zijn er vele uren dat het internetbankieren niet toegankelijk is. Gisteren verklaarde ING nog het schaamrood op de kaken te hebben door al dit gedoe, vandaag moet dat toch wel paars of misschien inmiddels wel zwart geworden zijn. Ik vind het in ieder geval tijd voor code rood, want zeker de storing bij zakelijk bankieren geeft mij, en vele andere ondernemers, enorm veel ongemak en zelfs grote schade.

Eigenlijk kan ik mij hier ook ontzettend boos om maken. ING spreekt namelijk over de laatste dagen, maar eind december en begin januari was het ook al bijna dagelijks raak. Daarbij hebben ze het over piekmomenten, maar vandaag kon ik eind van de ochtend al niet meer inloggen op zakelijk bankieren.
Ik heb het donkere vermoeden dat de ING een enorm capaciteitsprobleem heeft, en dus niet op tijd geanticipeerd heeft op de markt. Gelukkig werkt het in een markteconomie heel gemakkelijk; als dit nog lang duurt gaan de klanten vanzelf weg en is het probleem opgelost. Ik weet niet of ik dit wel af ga wachten.

Bali: Besakih

Op 1000 meter hoogte op de berg Gunung Agung staat het tempelcomplex Besakih, ook wel de Moedertempel genoemd. De Gunung Agung is de hoogste berg van Bali en de meest heilige. De inwoners zien de berg als de navel van de wereld en als woonplaats van de goden. Erupties van de Agung worden gezien als ongenoegen van de goden, gelukkig zijn zij sinds 1964 niet meer boos geweest.

Goden zie je niet bij het tempelcomplex, wel ontzettend veel verkopers, wat dan weer voor ongenoegen bij ons zorgde. De tempel bestaat uit ongeveer 30 complexen, verdeeld over meerdere terrassen. Gezien de heiligheid van deze tempel zijn niet-hindoes niet welkom bij de ceremonies. Je kunt dus alleen tussen de complexen doorlopen, op zich jammer, maar voldoende om de pracht van deze tempel toch te kunnen bewonderen.

De exacte origine van de tempel is niet zeker, vermoed wordt dat delen van Besakih nog uit de prehistorie stammen. Wel zeker is dat het sinds 1284 een hindoeïstische tempel is. De drie grootste tempels van Besakih zijn opgedragen aan de hindoe drie-eenheid, iedere god heeft zijn eigen kleur:
Pura Penataran Agung is voor Shiva, de beelden hebben hier witte doeken om.
Pura Kiduling Kreteg is voor Brahma en hier hebben de beelden rode doeken om.
Pura Batu Madeg is voor Vishnu en bij hem hoort de kleur zwart.

Aan de dood ontsnapt op de Costa Concordia

Mijn schoonouders maken regelmatig een cruise. Alles was altijd prima in orde, ook wat betreft de veiligheid leek er nooit een vuiltje aan de horizon. Nu denken we daar heel anders over, vooral ook omdat ze vorig jaar nog een cruise hebben gemaakt met de Costa Concordia. Hier staan ze nog niets vermoedend op de foto met kapitein Francesco Schettino.

Zoals nu blijkt is het ongeluk voornamelijk te wijten aan de kapitein, die als het mee zit nooit meer een schip zal besturen. Mijn schoonouders laten desgevraagd weten een mooie reis te hebben gehad met de Costa Concordia, en dat ze in de toekomst gewoon nog op cruise zullen gaan. Wij zijn in ieder geval heel erg blij dat ze bij de laatste reis van de Concordia niet aanwezig waren.

De miniatuur van de Concordia die wij hadden gekregen, zullen we voorlopig maar in de kast zetten.

Bali: Gunung Batur

De Gunung Batur is een actieve vulkaan en ligt aan het gelijknamige meer (Danau Batur) op Bali, de berg is 1717 meter hoog. De vulkaan kwam in 1804 voor het eerst tot voor het eerst tot uitbarsting en is nog steeds actief. De laatste uitbarsting was in 2002. De vulkaan is vanaf diverse plaatsen te beklimmen, vanzelfsprekend hebben wij dit niet gedaan.

Ook als je de Gunung Batur niet beklimt kun je toch een prachtig uitzicht hebben. De uitzichtplaatsen zijn wel wat toeristisch, maar in januari valt dat erg mee. Op de bergwand kun je nog duidelijk de plaatsen herkennen waar de lavastromen hebben gelopen. De vulkaan laat nog constant stoom los. De omgeving is mistig en vochtig en het lijkt alsof je niet meer op Bali bent. Best indrukwekkend, al had een uitbarsting natuurlijk spectaculairder geweest. Dat valt te plannen; op de website van het Direcorate of Volcanology & Geographical Hazard Mitigation kun je precies zien hoe het met de activiteit van de vulkanen in Indonesië is gesteld.

Bali: Indonesisch fruit

Er is weinig waar Michael zo gek op is als Durian. Deze stekelige vrucht heeft echter een nogal nare, recalcitrante geur, waardoor hij geen hotel in mag (laat staan ons huis). Gelukkig hebben ze op Bali overal kraampjes waar je ze in de open lucht kunt eten. Voordeel is dat de stank na het eten niet blijft hangen, dus Michael was na het verorberen van de vrucht gewoon weer welkom in de auto.

De doordringende geur van de Durian wordt veroorzaakt door waterstofsulfide. Bij veel bus- en luchtvaartmaatschappijen in Aziatische landen is het verboden om een Durian mee te nemen. De Durian wordt bestoven door een bepaalde soort vleermuizen, de bloemen zijn hiervoor speciaal aangepast.

Bali: Pura Tirta Empul

Pura Tirta Empul is een van de interessantste tempels van Bali, omdat je hier het religieuze leven van heel dichtbij kunt bekijken. Al meer dan duizend jaar komen er hier pelgrims om in het heilige water te baden. De tempel ligt in Tampaksiring en wordt als een van de zes belangrijkste tempels van Bali beschouwd.

De heilige bron is volgens gelovigen door Indra geschapen en heeft geneeskrachtige werking. Toen zijn krachten door Mayadanawa waren vergiftigd, boorde hij een gat in de grond om een fontein van onsterfelijkheid te maken die vervolgens zijn krachten weer tot leven zouden wekken. De tempel stamt volgens een inscriptie uit het jaar 926. Het baden gebeurt in een soort grote vijver, waarop de geneeskrachtige bronnen uitkomen middels twaalf fonteinen. Er wordt in het water veel gebeden en gelovigen nemen het water mee naar huis in flessen en jerrycans.

Er worden dagelijks vele ceremonies gehouden in Tirta Empul. Bijzonder is dat je hier als bezoeker gewoon doorheen kunt lopen en alles op de voet volgen. De monotone recitaties van de priesters in het Sanskriet geven het geheel een wat mystieke sfeer. Vanzelfsprekend wordt er ongelooflijk veel geofferd hier. Dit gaat van de dagdagelijkse gevulde kleine mandjes tot torenhoge offerpagodes.

Boven de tempel schittert er op een heuvel een modern gebouw dat geheel uit de toon valt met de tempelgebouwen. Het is het regeringspaleis, oorspronkelijk de verblijfplaats voor Nederlandse officieren. Later was het de residentie van Soekarno, als hij op Bali verbleef.

Bali: De Griek

Grieks eten kan gewoon niet ontbreken aan een heerlijke vakantie, gelukkig is dat zelfs op Bali mogelijk. In de wat te geciviliseerde (lees bekakte) badplaats Seminyak zit Restaurant Mykonos, waar je een "authentiek" Griekse maaltijd kan eten. Je moet wel eerst de file in de drukke Jalan Oberoi straat doorstaan, maar na alle chique restaurants met valet parking, zie je dan toch de Grieks-Indonesische vlaggetjes inde tropische wind wapperen.

Het interieur houdt het midden tussen een Griekse taverne, een Balinees eethuis en een Australisch outback cafe. Bij binnenkomst wordt je verwelkomd door de Balinese serveersters en muziek van, jawel, de echte Alexiou. Onze favoriete zangeres klonk wel alsof ze zong door een authentiek Kalymnisch duikpak, met een kater van twee dagen. Op het moment dat Alexiou helemaal kopje onder ging werd overgegaan op de van alle Griekse invloeden verstoken Gypsy Kings. 

De kaart doet het ergste vermoeden daar deze voornamelijk uit plaatjes bestaat (er komen hier veel Australiërs, wat mogelijk de reden daarvoor is). Uit de plaatjes kun je een maaltijd kiezen die het midden houdt tussen de restanten van Alexiou's kater en babyvoeding, dit in diverse kleuren. Ook geheel naar Australische gewoonte vraagt de serveerster of je voor- hoofd- en nagerecht allemaal tegelijk geserveerd wilt hebben of allemaal apart. Zonder al te veel verwachtingen wachtten wij op onze maaltijd. En dit moet gezegd, dat viel in het geheel niet tegen. Al had de Griekse cultuur maar net aan langs het bord geschampt, het was echt heerlijk. De baas bleek een soort Griekse Australiër en de koks allen Balinees, maar echt waar als je lekker Grieks wilt eten kun je hier gerust eens binnenlopen.  

Bali: What's in a name?

Vanzelfsprekend kun je op Bali ook het "echte" dorpsleven leren kennen. In de desa's zijn verschillende families  die hun huis, respectievelijk het hele dorp openzetten voor publiek. Nu zijn zulke dingen meestal fake en heb je te maken met een soort toeristische toneelspelers. Op bali valt dat erg mee, de mensen wonen overduidelijk echt in de getoonde huizen.

Wij hebben onderweg een keer een Balinees huis bezocht en daarna nog een dorpje. Ogenschijnlijk ging de familie gewoon door met hun dagelijkse bezigheden; het opdirken van de gevechtshanen (ja, ja, ook dat is voer voor Marianne Thieme), het koken, het wiegen van de baby, het snijden van het varkensvoer en met wat een Balinese familie zoal nog meer doet. Niet getoond werd het hangen op de bank met een zak chips, het de hele dag in pyama lopen en het verwekken van de kinderen. We gaan er dus maar van uit dat die fenomenen op Bali niet voorkomen.

Het dorp dat wij bezochten bleek een soort commune te zijn. De mensen hadden allemaal een DNA test gehad en bleken van Indiase afkomst te zijn. Daar was verder niet veel van te zien, het zal wel generaties geleden zijn. Wel was er een gamelan orkest waarvan sommige spelers ook in het geheel niet Indonesisch leken te zijn.

Op Bali hebben de mensen geen achternaam. De eerste voornaam is afhankelijk van de plaats in het gezin. Zo krijgt het derde geboren jongetje altijd de naam Nyoman en het vierde zoontje altijd de naam Ketut. Daarnaast is er een tweede voornaam die door de ouders wordt gekozen. Deze tweede naam wordt op het paspoort en in het buitenland gebruikt als achternaam. Niemand heeft hier dus een gekke achternaam, tenzij je heel verschrikkelijke ouders hebt.

Bali: Pura Ulun Danu Bratan, Strawberry Hills forever

Na een lange rit over bergweggetjes en langs slaperige dorpjes kwamen we bij het Bratanmeer op 1200 meter hoogte. In het meer staat een Hindoe-boeddhistische tempel op eilandjes. Iets verwijderd van complex staat een moskee. Deze plaats wordt in de volksmond dan ook wel het gebied van de verdraagzaamheid genoemd. 

De Enige moslims die te zien waren, waren moslima’s die paraplu’s verkochten. De tempel uit de 17^e eeuw is dan ook opgedragen aan Dewi Danu, de godin van het water. Ceremonies die hier worden uitgevoerd zijn bijna allemaal bedoeld om te zorgen dat er genoeg water zal zijn voor Balinese boeren. Dat lijkt te lukken, het regent in het gebied onafgebroken. Ter verhoging van de feestvreugde hebben ze er nog wat dieren in kooitjes, zoals een hert.

Het gebied wordt vaak Bedegul genoemd, maar strikt gesproken is dat het eerste dorpje als je de berg opkomt. Door het vochtige, mistige klimaat is dit gebied erg geschikt voor de aarbeienteelt,  deze vindt hier dan ook op grote schaal plaats.

Op de terugweg naar Ubud bleek dat er wat teveel gebeden was tot de watergodin, en hadden we beter een boot gehad dan een auto.

Bali: markt en vieze koffie

Mij leek de uitspraak van Erica Terpstra, die zij aan het begin van elk van haar reisprogramma's maakt; "Op de markt leer je een land kennen", nogal overdreven, mij leer je in ieder geval niet kennen door een Nederlandse markt te bezoeken. Op Bali ontkom je niet aan het fenomeen markt, simpelweg omdat er zoveel zijn. Nu leer je ook hier zeker het eiland niet kennen door de markt, maar feit is wel dat er veel dingen te vinden zijn die de bevolking hier dagelijks gebruikt.

Opvallend is de grote hoeveelheid materialen die je op de markt kunt krijgen voor het maken van offertjes. Er zijn zelfs kant en klare offertjes te koop voor mensen die het te druk hebben om deze zelf te maken. Verder natuurlijk een enorme hoeveelheid groente en fruit, dat hier weelderig groeit door de warmte en de grote hoeveelheid vocht (helaas vaak in de vorm van regen).

Een nogal zielige, vieze attractie op Bali is de Civet kat, die eigenlijk van Java afkomstig is. Ik heb er al eerder over geschreven, je weet wel de leveranciers van Luwak koffie. Deze kat, die eigenlijk geen kat is, eet de bessen van de koffieplant en poept daarna de onverteerde koffiebonen weer uit. Per kat wordt maximaal 400 gram koffie geproduceerd, wat de prijs natuurlijk enorm opschroeft, dus alleen voor de echte liefhebber. Ik vind het maar een vies idee en hou het gewoon bij DE koffie. Zeker als je de vieze oranje smurrie ziet die er verder uit de anus van dit overigens verder onschuldige diertje komt.

Laat Marianne Thieme het ook maar niet zien, want de Civet katten die wij hebben gezien zagen er in en in zielig en angstig uit. Ze zaten in een hok opgesloten, en al zijn het nachtdieren konden ze nergens schuilen voor het flitslicht dat de camera's van de vele toeristen produceren. Dit alles voor een minieme hoeveelheid koffie. Ik had ze graag vrijgelaten, helaas was het slot van hun hok evenredig groot aan de prijs van de Luwak koffie.

Bali: Cinnamon

Gelokt door een Legong dans optreden, besloten we bij restaurant Cinnamon te gaan dineren. Cinnamon is op het eerste gezicht een wat trendy Balinese tent, het personeel overdreven vriendelijk.

 Daar het lang geleden was besloten we de Rendang te nemen. Wil je niet bij een tandarts eindigen raad ik je aan dit niet na te volgen. Met dit vlees hadden ze hier gemakkelijk de Croma advertentie kunnen opnemen, waarin een stel op de maat van de muziek een taai biefstukje aan het snijden is. Dapper hebben wij de Rendang proef doorstaan en ons hele bord leeggegeten. Hierin bleken wij de enigen te zijn, waarna de kokkin prompt de hele avond enthousiast naar mij bleef zwaaien vanuit het keukenluik.

Na lang wachten begon de Legong show dan toch. Twee kinderen die amper de luiers ontgroeid waren, kwamen op en deden verlegen een dansje. Op de achtergrond stond hun moeder die wel wat weg had van een akela van de padvinders. Bij de akela stonden ook nog 3 andere dochters klaar voor een optreden, die werden echter ontvoerd door de restaurantmanager om voor het restaurant als lokeenden te gaan spelen. Dit had een averechts effect, want in plaats dat er nieuwe gasten bijkwamen, begonnen de reeds aanwezige gasten weg te lopen. Wij hebben de avond uitgezeten en werden daarvoor beloond met nog een piepklein optreden van alle akela dochters tezamen. Kortom Cinnamon is niet de moeite waard. Mocht je de (gratis) show toch graag willen zien beperk je dan tot het nuttigen van een drankje.

Bali: Barong dans

De Barong is een Balinese dans gebaseerd op het goede en het kwade. Wat het woord echt betekent weet niemand. De Barong is de koning der geesten en de leider der goede krachten en ziet er uit als een soort leeuw-draak. De tegenhanger, het kwaad wordt uitgevoerd door de Rangda, de heks. De Barong is niet te scheiden van de Rangda. Het gegeven van goed en kwaad en dat het een niet zonder het ander kan bestaan is een belangrijk thema op Bali in zowel de religie als de mythologie. De Barong dans die wij hebben gezien is het verhaal van Sahadewa. Oppervlakkig gezien doet het wat kluchtachtig aan, op een dieper niveau zit er een uitgebreide symboliek achter. De Barong begint en eindigt met een inzegening door de priester en wordt begeleid door een gamelan orkest.

De koningin-moeder heeft besloten een van haar zonen, Sahadewa, aan de Rangda te offeren. De Barang wordt op de voet gevolgd door zijn vriend, de aap. Daarna verschijnen er drie gemaskerde mannen die wraak willen nemen op de Barong, die een kind van hen heeft gedood. In plaats van de Barong te doden wordt de neus van de mannen door de aap afgesneden. Daarna komen twee danseressen op, die een Legong dans uitvoeren.

Twee broers, Punta en Wijil komen op. Ze zijn dienaren van Dewi Kunti en vertellen dat op deze dag Sahadewa, een van de vijf Pandawa prinsen, aan de Rangda geofferd wordt. Nadat ze de verschrikkelijke verschijning van een heks gezien hebben, vragen ze de premier snel te komen. De premier komt en de drie mannen wachten op Dewi Kunti, de koning moeder. Zij komt, gevolgd door Sahadewa. Dewi Kunti is zeer verdrietig omdat ze haar zoon moet offeren. De kehs verschijnt en maakt Dewi Kunto boos door haar te beheksen. Dewi Kunti beveelt de premier om Sahadewa naar de grot van de Rangda te brengen. De premier brengt Sahadewa naar het bos waar de Rangda woont en maakt hem vast aan een boom.

De god Shiva heeft medelijden met Sahadewa en geeft hem onsterfelijkheid. Als de Rangda komt om hem te doden, kan ze hem niet doden. Als zij tot het besef komt dat ze hem niet kan doden, vraagt zij hem haar te verlossen door haar vrijwillig te doden. Sahadewa vervult haar wens, waarna ze naar de hemel stijgt. Een van haar heksstudenten vraagt Sahadewa ook haar te doden, zodat zij haar meesteres naar de hemel kan volgen. Sahadewa weigert en ze beginnen een gevecht. De heksstudente verandert zich achtereenvolgens in een zwijn en in een kraai maar verliest steeds weer. Als laatste komt zij op als de Rangda, deze is sterker dan Sahadewa. Sahadewa mediteert en wordt de Barong. Hierna komen de Krisdansers op. Ze proberen de Rangda te doden en omdat ze dit niet kunnen, steken ze zichzelf met de kris. Zo eindigt deze dans niet in een goed aflopend sprookje.

Bali: Pura Luhur Batakau

Een puri is een paleis, een pura een tempel. Van de eerste zijn er al veel hier op Bali, met de laatste wordt het eiland overspoeld. De tempels vind ik prachtig hier. Het hindoeïsme op Bali heeft een heel aparte vorm, vermengd met veel animistische invloeden en ook nog wat boeddhistische. Daarbij zijn de mensen hier veel opener in hun geloof dan in andere Aziatische landen die wij bezocht hebben, zo is het geen enkel probleem om bij intieme ceremonies aanwezig te zijn, rond te lopen en zelfs te fotograferen, mits je een sarong draagt. Een van de mooiere tempels hier is Pura Luhur Batakau.

Pura Luhur Batakau ligt aan de voet van Gunung (berg) Batakau en was de hoofdtempel van Bali, toen het district Tabanan nog een onafhankelijk koninkrijk was. De tempel was opgericht voor Maha Dewa, de beschermgeest van de berg. De plaats is omringd door tropisch regenwoud, de gezangen van de priesters worden vergezeld door het gekwetter van vogels. De tempel bestaat uit een binnenplein omringd door diverse kleine tempelgebouwtjes welke zijn gebouwd voor de voorouders van de toenmalige koning. Hoe groter het gebouwtje, hoe belangrijker de voorouder.

Op het tempelcomplex zijn diverse priesters in de weer om het mos van de tempelstukken te krabben, zijn doen dit geheel vrijwillig want priesters worden hier niet betaald. Wel komen er veel families die een ceremonie laten uitvoeren voor alleen de familie, meestal voor een overledene/ voorouder en hiervoor zullen de priesters vast wel een zakcentje ontvangen. De familie neemt diverse offergaven mee, de eetbare delen daarvan worden na de ceremonie weer meegenomen voor een picknick.  

Bali; Jatiluwih rijstterrassen

Gelukkig hebben we aan Nyoman Mudara een goede gids. Inmiddels hebben we al heel wat gezien. Zo ook de Yatiluwih rijstterrassen.

De Yatiluwih rijstterrassen staan op de nominatie om op de Werelderfgoedlijst van Unesco te komen. Als het criterium schoonheid zou zijn, is dit zeker terecht. Helaas worden ze ook wel een beetje bedreigd, simpelweg omdat geen mens er meer wil werken. Het is echt enorm tijdrovend werk en ook nog eens slecht betaald, terwijl je tot je  knieën in de modder staat. Elke twee maanden kun je oogsten en elk rijstplantje moet met de hand worden geplant. Gezien de grote hoogteverschillen moet ook het gelijkmaken van de grond en dergelijke titanenkarweien met de handen en voeten worden gedaan.

Rijst is het hoofdbestanddeel van alle maaltijden op Bali en de Balinezen geloven dat rijst een gift van de goden is. De goden hebben er helaas niet bijverteld dat er zoveel werk verzet moet worden om dit cadeau uit te kunnen pakken. Als het zuurverdiende papier er dan eindelijk af is, moet de eerste oogst aan de goden worden gegeven. Dat kan ook nog eens niet door hen simpel een bordje rijst op een altaar te presenteren, het moet vergezeld gaan van uitgebreide ceremonies. Een geloof hebben is alleszins niet gemakkelijk. 

Bali Sanur

Is Sanur normaal gezien behoorlijk toeristisch, in januari valt dat erg mee. Al was ook het strand zeer rustig, wij hadden ons een ander doel gesteld; het museum La Mayeur.

Sanur is erg uitgestrekt en vanzelfsprekend was ik de handige kaart die wij hebben vergeten mee te nemen. Het  museum was ook weer niet zo befaamd als gezegd, want geen enkele inwoner van Sanur die wij tegenkwamen had er ooit van gehoord. We hebben ongeveer 6 uur rondgelopen in Sanur maar hebben het museum helaas niet kunnen vinden.

Gelukkig waren er ook veel andere dingen de moeite van het bekijken waard. Zo vind je om de meter wel een tempeltje, waar doorlopend geofferd wordt. De offers worden in kleine vierkante bakjes neergezet en je struikelt echt letterlijk over die offers, want ze worden ook vaak gewoon midden op het voetpad neergezet. Ik ben er nog niet precies achter wat het doel daarvan is. Als het bijvoorbeeld om overleden voorouders zou gaan, dan is er op zo'n beetje op elke plek in Sanur wel eentje dood neergevallen. Het gevolg van het vele offeren is dat een groot deel van de bevolking de hele  dag bezig is met het vouwen, vlechten, koken, samenstellen en neerzetten van de offertjes. We hebben dan ook meermalen in restaurants meegemaakt dat  de goden voor onze drankjes gingen.

Grote trekpleister in Sanur is Bistro Amsterdam, de naam sprak voor ons voor zich, dus meden wij deze plaats. Toch schijnt een naam bedrieglijk te zijn, we hebben daarna gehoord (van Nederlanders, maar ook vele niet-Nederlanders) dat ze er de beste koffie van Bali hebben en geweldig lekker Indonesisch eten. Misschien toch nog maar eens proberen? 's Avonds hebben we contact gehad met iemand die onze gids gaat zijn, dus het echte bezichtigingswerk kan spoedig beginnen.